РФ Бэрэсидьиэнэ Владимир Путин туруорсуутунан 2006 сыллаахтан Арассыыйаҕа 4 национальнай бырайыактар олоххо киэҥник киирэн барбыттара. Ол иһигэр, «Доруобуйа харыстабыла» курдук дьон эт-хаан туругун тупсарыыга, аныгы ньымалары, тэриллэри туһанан эмтээһиҥҥэ, саҥа баараҕай эбийиэктэри тутууга туһуламмыт уонна мэдэссиинэни үрдүк кэрдиискэ таһаарар бырайыак үлэтин саҕалаабыта. Бырайыагы олохтоохтук уонна далааһыннаахтык хамсатарга элбэх үп-харчы көрүллүбүтэ.
Национальнай бырайыак дойду инники сайдыытын түстүүр, дьон олоҕун таһымын уонна хаачыстыбатын үрдэтэр, олоҕун уһатар сыаллаах-соруктаах. Билигин дойду сайдыыта дьон-сэргэ мэдэссиинэ аныгы уонна хаачыстыбалаах өҥөлөрүнэн туһаныытыттан быһаччы тутулуктанар.
Бүлүү улууһугар доруобуйа харыстабылыгар тахсыбыт уларыйыылар
Кэлиҥҥи биэс сылга Бүлүү улууһугар ити бырайыагы кытта ыкса ситимнээх доруобуйа харыстабылыгар биллэр-көстөр уларыйыылар таҕыстылар: тыанан-үөһүнэн саҥа эбийиэктэр тутулуннулар, киин балыыһа ыарыылары быһаарар, аныгы эмтиир тэриллэринэн, массыыналарынан хааччылынна.
Билиһиннэрдэххэ, ааспыт 5 сылга Бүлүү улууһугар «Доруобуйа харыстабыла» национальнай бырайыак «Доруобуйа харыстабылын бастакы сүһүөҕүн уларыта тутуу» бырагырааматынан Сосновкаҕа, Тааһаҕарга, Бөтүҥҥэ уонна Дьөккөҥҥө аныгы биэлсэр-акушер пууннара тутуллан үлэлэрин саҕалаатылар, элбэх эбийиэк өрөмүөннэннэ.
Бүлүү куоратыгар баараҕай балыыһа комплексын бастакы уочарата тутуллан, үлэҕэ киирбитэ. Икки мэндиэмэннээх 1600 кв м иэннээх таас дьиэҕэ ыарыһахтары көрсөр отделение, 25 куойкалаах хирургия, ол иһигэр 8 куойкалаах травматология уонна 3 куойкалаах гинекология, итини сэргэ анестезиология уонна реанимация отделениелара, клиника-диагностическай лаборатория, рентген-кабинет үлэлииллэр. Билигин балыыһа комплексын иккис уочаратын тутуута саҕаланна.
Доруобуйа харыстабылын эбийиэктэрин саҥардыы үлэтэ
Ити уларыйыылары П.А.Петров аатынан Бүлүү оройуоннааҕы киин балыыһа кылаабынай бырааһынан 2017 сыллаахха анаммыт, ааспыт күһүн быыбардааччылар үгүс куоластарын ылан, Бүлүү улууһуттан Ил Түмэн депутатынан талыллыбыт, төрөөбүт дойдутугар олорор-үлэлиир Егор Григорьевы кытта ситимниэххэ сөп. Кини улууска доруобуйа харыстабылыгар ааспыт 5 сылга тахсыбыт уларыйыылары бу курдук билиһиннэрдэ:
— Кэлиҥҥи сылларга биһиги олохпутугар, Саха сирин, улууһу да ылан көрдөххө, тахсыбыт улахан уларыйыылары Арассыыйа Бэрэсидиэнэ Владимир Путины кытта ыкса сибээстиибит. Ааспыт 5 сылга олох-дьаһах биллэ тубуста, ол иһигэр Сахабыт сиригэр доруобуйа харыстабылыгар сүҥкэн уларыйыылар киирдилэр.
Биһиги улууска «Доруобуйа харыстабылын бастакы сүһүөҕүн уларыта тутуу» бырагырааматынан доруобуйа харыстабылын эбийиэктэрин саҥардыы ыытылынна. 2018 сыллаахха II Күүлэккэ быраас амбулаториятын саҥа дьиэтэ үлэҕэ киирбитэ, Үгүлээт уонна Лүксүгүн амбулаториялара саҥатык дьиэлэргэ көспүттэрэ, Илбэҥэҕэ стоматология клиникатын дьиэтэ өрөмүөннэнэн, амбулатория буолан үлэтин саҕалаабыта.
2019 сыллаахха Сосновкаҕа улууска бастакы саҥа модульнай ФАП дьиэтэ үөрүүлээхтик арыллыбыта. Эһиилги сылыгар Тааһаҕарга саҥа модульнай ФАП дьиэтэ арыллан ыарыһахтарга бастакы көмөнү оҥорор, анаалыс ылар кыах баар буолбута. 2022 сыллаахха Бөтүҥҥэ улууска үһүс саҥа ФАП арыллыбыта нэһилиэк олоҕор үөрүүлээх түгэнинэн буолбута.
2023 сыл атырдьах ыйыгар Дьөккөҥҥө төрдүс ФАП үөрүүлээх арыллыытыгар Ил Дархан Айсен Николаев кыттыыны ылбыта. Ити ФАП-тарга быраастар мобильнай биригээдэлэрэ тахсан үлэлиир кыахтара үөскээтэ.
Аныгы тэриллэринэн хааччыйыы
Улууска баар друобуйа харыстабылын эбийиэктэрин аныгы тэриллэринэн хааччыйыы тиһигин быспакка ыытыллар. Кыһыл Сыырга саҥа рентген, ФЛГ аппарат туруорулунна, Бүлүүгэ томографическай тэрил үлэлээтэ, ФЛГ аппарат баар буолла, тыа сиригэр сылдьарга аналлаах көһө сылдьар рентген-аппарат үлэлиир. Кэлиҥҥи кэмҥэ УЗИ аппараттарын барыларын саҥардан биэрдибит: 2 кыамталаах УЗИ, тыа сиригэр сылдьарга дьоҕус биир УЗИ аппараттарынан хааччылынныбыт. Киһи куртаҕын, очоҕоһун видеонан көрөр аныгы ФГДС уонна боростуой ФГДС аппараттарынан эмиэ хааччынныбыт.
Каадырдары кытта үлэ
Каадырдары бэлэмнээһиҥҥэ, аттарыыга элбэх үлэ ыытыллар диэххэ наада. Быйыл «Земскэй дуоктар» бырагырааманан аҕыйах хонуктааҕыта онколог-быраас үлэтин саҕалаата, Бороҕоҥҥо биэлсэр, Кыргыдайга, Кыһыл Сыырга быраастар үлэлээн эрэллэр. Урукку сылларга ити бырагырааманан Балаҕаччыга бырааһы, Бөтүҥҥэ биэлсэри, Бүлүүгэ бырааһы үлэлэттэбит.
Тыа сиригэр быраастары, сиэстэрэлэри үлэлэтээри баҕалаахтары үрдүк уонна орто анал үөрэхтэргэ тус сыаллаах миэстэлэргэ үөрэттэрэ ыытабыт. Итинник үөрэммиттэртэн быйыл бастакы эмчиттэр үлэлии кэллилэр. Сыл аайы үрдүк үөрэххэ 5-6 миэстэ көрүллэр, мантан антах быраастар сыл аайы дойдуларыгар төннөн кэлэн иһиэхтэрэ.
Каадырдарынан хааччыллы киин балыыһаҕа үчүгэй диэххэ сөп. Сиэстэрэлэринэн, биэлсэрдэринэн хааччыллыы 90 тахса %, быраастарынан — 78 % тэҥнэһэр. Ити көрдөрүүнэн Бүлүү улуустарыгар биир бастыҥнар ахсааннарыгар киирсэбит.
Хирургия сүрүн хайысхалаах балыыһа комплекса үлэлиир
Улахан өйөбүл ыламмыт, быйыл Бүлүү куоратыгар хирургия сүрүн хайысхалаах балыыһа комплексын киллэрбиппит. Комплекска саҥа цифровой стационар оборудование туруоруллубута, аныгы тэриллэринэн хааччыллыбыт лаборатория баар буолла. Лабораторияҕа хаан, убаҕас анаалыһын бэйэлэрэ быһаарар анализатордар үлэлииллэр. Комплекска стерилизациялыыр аныгы аппараты эмиэ үлэлэттибит.
Аҕыйах хонуктааҕыта эндо-эпэрээссийэни видеонан көрөн оҥорорго саҥа тэрил кэлэн үөрэ-көтө сылдьабыт. Эндопротез оҥоруутугар лисиэнсийэ ыллыбыт, протез кэллэ да, эпэрээссийэлэри оҥорон киирэн барыахпыт. Саҥа комплекска эпэрээссийэ оҥоруута, реанимация дьаһаллара XXI үйэ ирдэбиллэригэр толору эппиэттииллэр диэххэ сөп. Ыарыһахтар сыталларыгар, эмтэнэллэригэр бары усулуобуйа барыта тэрилиннэ.
* * *
«Доруобуйа харыстабыла» бырайыак иһинэн автопааркабытын саҥардыы ыытыллар. 5 сыл иһигэр тыа сиригэр 14 массыына кэлиэхтээх этэ, итинтэн 70% кэлэн сүүрэ сылдьар. «Суһал көмөҕө» «С» кылаастаах массыына, «Б» категориялаах 2 массыына аҕалыллыбыта.
Кэлиҥҥи ылларга Уһук Илин уокурукка, Саха сиригэр доруобуйа харыстабылыгар уонна да атын салааларга улахан уларыйыылар тахса тураллара харахха быраҕыллар. Олорор дьиэлэри тутууга, суоллары оҥорууга, аныгы сибээһинэн хааччыйыыга – оптоволокноны тардыыга, «Доруобуйа», «Култуура» уо.д.а. национальнай бырайыактарынан элбэх үлэ ыытыллар. Тыа сиригэр үлэлиир дьон уларыйыы барарын, бөһүөлэктэр тупсалларын билэ-көрө сылдьабыт уонна дойду, өрөспүүбүлүкэ салалталарын кытта ситимниибит.
Олохтоохтор санаалара
Александр Григорьев, урбаанньыт:
— Бүлүүлэр тапталлаах куораппытыгар саҥа балыыһа комплекса баар буолбутуттан улаханнык үөрэбит. Өр кэтэспит балыыһабыт тутуллубута, мэдэссиинэ аныгы тэриллэринэн хааччыллыбыта олохпут таһыма үрдээбитин көрдөрөр.
Доруобуйа харыстабылыгар тахсыбыт уларыйыылары национальнай бырайыак үлэтин, дойду Бэрэсидиэнэ Владимир Путин ыытар бэлиитикэтин кытта сибээстиибит.
Эльза Павлова, Социальнай пуонда Бүлүү улууһунааҕы килийиэнискэй сулууспатын кылаабынай исписэлииһэ:
— Бүлүүгэ хирургия отделениета үлэлиир баараҕай балыыһа комплексын бастакы уочарата тутуллубутуттан улаханнык үөрэбит. Сотору кэминэн терапия уонна да атын отделениелар үлэлиир иккис дьиэлэрин тутуута саҕаланыахтаах. Оччоҕуна бүлүүлэр аныгы мэдэссиинэ өҥөлөрүнэн толору туһаныахпыт.
Кэлиҥҥи сылларга тыа сиригэр ФАП-тар тутуллаллар, хамсааһын тахсан эрэр. Дьокуускайга онкология киинэ тутуллара эмиэ кутталлаах ыарыыны эмтииргэ, сэрэтэргэ эрэли үөскэтэр.
Дьон доруобуйатын харыстабылыгар дойду, Саха сирин салалталара көдьүүстээх үлэни ыыталлар.
Николай Куприянов.