Ахсынньы 19 күнүн бастакы аҥарыгар Ил Дархан Айсен Николаев Саха Өрөспүүбүлүкэтин Судаарыстыбаннай Мунньаҕар – Ил Түмэҥҥэ сэттис төгүлүн Туһаайан этиитин оҥордо, күн иккис аҥарыгар Арассыыйа Бэрэсидьиэнэ Владимир Путин 21-с төгүлүн быһа эфиргэ 2024 сыл түмүктэрин билиһиннэрдэ, суруналыыстары уонна дойду олохтоохторун долгутар ыйытыктарыгар хоруйдаата.
Бүлүү улууһун депутаттарын оройуоннааҕы Сэбиэтин бэрэссэдээтэлэ Гаврил Корякин Саха сирин Ил Дарханын уонна Арассыыйа Бэрэсидьиэнин этиилэригэр бэйэтин санаатын үллэһиннэ:
— Саха Өрөспүүбүлүкэтин Ил Дархана Айсен Николаев Туһаайан этиитин тэрээһинигэр депутаттар оройуоннааҕы Сэбиэттэр бэрэссэдээтэллэрин кытта бары бииргэ кытынныбыт, өрөспүүбүлүкэҕэ ситиһиллибит быйылгы түмүктэри, кэлэр сылга сайдыытын тосхоллорун болҕойон иһиттибит.
Кини быйылгы этиитин оҥорор тэрээһинигэр саҥа сүүрээннэр киирбиттэрэ харахха быраҕылынна. Ил Дархан Туһаайан этиитин кэмигэр биһиэхэ холобур буолуохтаах дьоммут диэн элбэх ситиһиилээх оҕолору, туруу үлэһиттэри, элбэх оҕолоох дьиэ кэргэннэри, СВО Геройдарын, кыттыылаахтарын кытыннарбыта, туруортаан билиһиннэрбитэ үчүгэй көстүү буолла. Бүгүҥҥү күҥҥэ ити дьон Саха сирин олохтоохторун киэҥ туттуулара буолаллар.
Ил Дархан Туһаайан этиитигэр оҥорон таһаарыыны, дохуоту улаатыннарыыга, элбэх оҕолоох дьиэ кэргэннэри өйөөһүҥҥэ, демографияҕа, олорор дьиэни тутууга, Улуу Кыайыы 80 сылын таһымнаахтык бэлиэтээһиҥҥэ уо.д.а. хайысхаларга болҕомтотун уурда. Өрөспүүбүлүкэтээҕи «Дьиэ кэргэн» ийэ хапытаала үһүс оҕоттон саҕалаан өссө салгыы бэриллэрин чуолкайдаата. Сайдыы кыра уонна дьоҕус урбаан нөҥүө ситиһиллиэхтээҕин, саҥа креативнай көрүҥнэри таһаарыы ирдэнэрин бэлиэтээтэ.
Бүгүҥҥү баар судаарыстыбаннай уонна муниципальнай былаас аппараттарын кыаҕын көдьүүстээхтик туһаныахха, кыра уонна ыраах нэһилиэктэргэ сарбыйыы ыытыллыа суохтаах диэн этиитин сэргээтим.
Улуу Кыайыы 80 сылын бэлиэтиир кэлэр 2025 сылы Ийэ дойдуну көмүскээччи сылынан биллэрбитэ күүстээх этии буолла.
Арассыыйа Бэрэсидьиэнэ Владимир Путин сыл түмүктэниитэ үгэс буолбут ыйытыктарга быһа эппиэттиир көрсүһүүтэ 5 чаастан ордук кэмҥэ барда, 2,5 мөл кэриҥэ боппуруос киирдэ. Бэйэтин туһугар улахан пресс-кэмпириэнсийэҕэ кубулуйда.
Буоларын курдук, кини туох баар боппуруостарга барытыгар сиһилии толору эппиэтээтэ. Демография, экэниэмикэ, инфляция, уо.д.а. боппуруостарга, билиҥҥи буола турар бэлитиичэскэй быһыыга-майгыга, СВО-ҕа дьон мунчаарар ыйытыктарыгар чуолкай хоруйдары биэрдэ.
«Биһиги байыастарбыт күннэтэ квадратнай километрынан сири төнүннэрэллэр, байыаннай эпэрээссийэҕэ тосту уларыйыы таҕыста, Курскай уобаласка байыаннай дьайыыларга кыттар байыастарга эпэрээссийэ кыттыылаахтарын статустара иҥэриллэр» диэн кини тоһоҕолоон бэлиэтээтэ. Бэрэсидьиэн кэннигэр РФ Сэбилэниилээх Күүстэрин 155-с биригээдэтин былааҕын тэниппиттэрэ уратытык көһүннэ.
Быйылгы сылга экэниэмикэ көрдөрүүтэ 3,9-4 % улааппытын, инфляция 9,2 % тэҥнэһиэҕин, ол эрээри хамнас үрдээһинэ инфляцияны куотан иһэрин, дьиэ кэргэн уонна тыа сирин ипотекатыгар хааччах суох буолуоҕа диэн быһаарыытын дьон сэҥээрэ истибит буолуохтаах.
Быһа көрсүһүү түмүгэр кини Бэрэсидьиэн, киһи быһыытынан Арассыыйаны тоҕо таптыырын, ытыктыырын судургу тылларынан быһааран биэрдэ. Владимир Путин бүгүҥҥү күҥҥэ арҕааҥҥы дойдулар Арассыыйаны араас хааччахтарынан баттыы сатаабыттарын үрдүнэн дойдубут бэйэтэ суверенитеттаах, туспа суоллаах-иистээх, сайда турар, дойдубутун күүскэ таптыахтаахпыт, сайыннарыахтаахпыт диэн этиитинэн киһи киэн туттар.
* * *
Арассыыйа Бэрэсидиэнин кытта көрсүһүүгэ «Сахабэчээт» хаһыатын, Нерюнгри куорат «Индустрия Севера» редакциятыттан редактор Елена Проскурина кытынна.
Николай Куприянов.