Муус устар 7 күнүгэр СР культуратын үтүөлээх үлэһитэ С.Е.Зинурова салайар “АйЛаана” үнкүү бөлөҕө быйыл Өрөспүүбүлүкэҕэ ыытыллар “Вальс Победы” сэттэ сааһыттан тоҕус уон сааска дылы категорияларга арахсан үнкүүлүүр бальнай үнкүү күрэҕэр үгэс курдук 14 сыл эҥкилэ суох кыттан алта паара бириистээх үс бастакы миэстэлэри ылан, мэтээллэри толору иилинэн үөрэн көтөн кэллибит.
Быйылгы күрэхпитигэр саҥа үҥкүүлэр Вальс “Бостон”, фокстрот “Рио-Рита”, “Московская кадриль”, Большой фигурный вальс курдуктар киирдилэр. Улуустартан кэлбит пааралар парадтаан киирэн бэйэ-бэйэлэрин эҕэрдэлэһэн төһө элбэх буолан кэлбиттэрин, дьоһууннарын өрө көтөҕөн көрдөрдүлэр.
Мэлдьи буоларын курдук, үлэ, тыыл, сэрии сылын оҕолоро-бэтэрээннэрбит, бу 14 сыл устата куруук үҥкүүлэһэр пааралартан биирдэстэрэ, ытык кырдьаҕастарбыт, ытыс дохсун тыаһынан фигурный вальс, тустеп үнкүүлэри үҥкүүлээн , сэргэхтик сылдьалларын көрдөрөн үөртүлэр. Кэлэр сылбыт Улуу Кыайыы 80 сылыгар ананарын иһитиннэрдилэр уонна күрэхпит тэриллэн үрдүк үрдэлгэ үктэммиппит 15 сыла туоларыгар өссө элбэх буолан кэлэн, бу кэрэ эйгэ нөҥүө олоххо тапталы дьүөрэлэһии тэтиминэн күүһүрдэн, или-эйэни туругурдардыы бэлэмнэнэн тиийэргэ кылаабынай судьуйабыт Михаил Захарович Сивцевтэн сорудах ыллыбыт. Ити долгураҥҥа уйдаран муус устар 12 күнүгэр бэтэрээннэр улуустааҕы сэттис спартакиадаларыгар бэлэмнэнэн барбыппыт. 2014 сыллаахха бастакы Бүлүү бөлөх улуустарын бэтэрээннэрин спартакиадата Ньурбаҕа Саалтааны Эбэ Хотун ходуһатыгар ыытыллыбытыгар бальнай үҥкүү күрэҕин киллэрэргэ этии киллэрбиппит. Спартакиада сүрүннүүр судьуйата Михаил Иванович Николаев, култуура эйгэтигэр сыһыаннаах буолан, биһирэбилин биллэрбитигэр үс паара Герасим Алексеевич Солтуев хамаандатыгар киирэн маастар-кылаас көрдөрөн, киэһэ ыытыллыбыт күрэххэ бастааммыт “Ньурба вальса” бастакы кубогы тутан кэлбиппит быйыл онус сыла буолбут эбит. Бастакы эргииргэ Ньурбаҕа, Сунтаарга, Үөһээ Бүлүүгэ, Бүлүүгэ, Бэрдьигэстээххэ ыытыллыбыт спартакиадаҕа бальнай үҥкүүгэ бастаан, көһөрүллэ сылдьар улахан кубок биһиэхэ улууска хааларыгар төһүү күүс буолан, билигин Албан аат музейыгар хараллан турара биһигини долгутуон долгутар.
Спартакиадабыт иккис эргиирэ былырыын эмиэ Ньурбаттан саҕалаан, быйыл Үөһээ Бүлүүгэ бэс ыйыгар ыытыллар, онтон эһиил биһиэхэ Бүлүүгэ буолуохтаах. Ааспыт Бүлүүгэ буолбут спартакиадаҕа, 2017 сыллаахха этэ, “Бүлүү вальса” кэлим күрэҕи эбии киллэрэн ырыаһыт, тыыннаах доҕуһуол, үҥкүүлүүр пааралары дьүөрэлэһиннэрэн олус сэргэхтик ыыппыппыт. Төрөөбүт дойдуга тапталы, Бүлүү эбэбит дьэҥкэрэ устуон баҕа санаабытын дьүһүйэн бу спартакиада кыттыылаахтара, бары биир санааҕа киирбиппит олох умнуллубат дьоһун көстүү этэ.
Эһиил ыытыллар зональнай спартакиадаҕа анаан элбэх паара үнкүүлүүрүн бэлэмниир сыаллаах бу улуустааҕы спартакиадаҕа тыалары бэйэбит диэки тардан икки категориянан үҥкүүлүүр күрэх ыыттыбыт. Бэтэрээн сэбиэтин тохсунньутааҕы президиумун быһаарыытынан миигин Сэбиэт президиумун уонна куорат сэбиэтин кураторынан талбыттара. Кулун тутарга Сэбиэт президиума күрэхтэһии балаһыанньатын өссө төгүл бигэргэтэн спартакиаданы муус устар 10-12 күннэригэр анаабыта. Куораппыт 390 сыллаах үбүлүөйүгэр анаан хаһаахтар сөбүлүүр үҥкүүлэрин Краковяк уонна куораппыт күнүгэр маассабай үҥкүүгэ үнкүүлэнэр Бүлүү вальсыгар фигурнай вальсы спартакиада балаһыанньатыгар киллэрбиппит.
Чочуттан Шадрин И.М., Томская Р.Н. (бэр. Гоголева Г.А.) Чинэкэттэн Иванов Г.Г., Аммосова З.Е.,(бэр.Сортоева Р.П.), Бороҕонтон Гаврильева Р.П (АйЛаана), Спиридонов М.М.( бэр.бэйэтэ.) Кыргыдайтан Анисимова Н.А., Рожин Е.Е.(АйЛаана) (бэр. Кырбасова П. Д.), Хаҕынтан Семенов Н.Н., Дмитриева С.К.(АйЛаана), (бэр. Еремеева О. Х.), Балаҕаччыттан Егоров А.А.,Борисова Е.Г., Тутукаров В.А.(АйЛаана), Алексеева М.Н. (бэр.бэйэтэ). Бөкчөҥөөттөн Петров В.В., Петрова Р.Н.(АйЛааналар)( бэр.Трофимова О.В.), Лөкөчөөнтөн Григорьев А.С., Тимофеева Н.В., Харлампьев Г.П.(АйЛаана),Дмитриева Р.Н. (бэр. бэйэтэ). Тыымпыттан Константинов И.С., Сергина А.П. (бэр. Митясова А.Т.) Өкүндүттэн Егоров Н.Н., Иванова С.И. (бэр.Мандарова Ф.А.), Бүлүү куоратыттан Иннокентьева Л.Д., Афанасьев А.Е.(АйЛаана), Анисимова Н.А., Спиридонов В.К. кытыннылар. Бальнай үнкүүгэ үс бэрэссэдээтэллэр илэ бэйэлэринэн үҥкүүлэһэн өйөөбүттэрэ, ордук бу күрэх ситиһиилээх, кэлэр өттүгэр кэскиллээх буоларын кэрэһэлээтилэр. Өрөспүүбүлүкэҕэ ыытыллар “Вальс Победы” күрэххэ нэһилиэк баһылыктара кэлэн кыттыһалларын бэлиэтээн ол бөлөх үҥкүүһүттэрэ кубокка тиксэн үөрэн-көтөн баралларын санаттылар. Кэлиҥҥи сылларга бастакы баһылыкпыт Юрий Антонович Михайлов саҥа саҕалааччыларга киирсэн, куруук миэстэлэһэн биһигини кытта кэлэн хаартыскаҕа түсүһэн дойдутугар эҕэрдэтин ыытар буолла.
Бу спартакиадаҕа ыытыллыбыт күрэхпит биир дьоһун хардыытынан улуустааҕы Бэтэрээн Сэбиэтэ туруорбут Арассыыйа дьиэ кэргэнин сылыгар анаммыт “Кубок вальса” кубогынан күрэххэ кыттыбыт дьиэ кэргэн сыралаах үлэлэрин сыаналаан бэлиэтээһинэ буолла. Бөтүҥтэн сылдьар дьиэ кэргэттэр Василий, Раиса Петровтар “АйЛаанаҕа” кэлэн дьарыктаммыттара быйыл алтыс сылларыгар барда, кэлэр-барар бырайыастарын бэйэлэрэ уйунан, сүөһүлэригэр-астарыгар солбук булан саҥаттан саҥа үҥкүүлэрбитигэр дьарыктанан тэҥҥэ үҥкүүлэһэр буоллулар. Раиса Николаевна быйыл норуот маастара дьоһун ааты ылан норуоттар икки ардыларынааҕы быыстапкаларга үһүс төгүлүн кыттаары бэлэмнэнэ сылдьар. Ол тухары үөрэтэр-такайар уһуйааныгар, Бүлүүтээҕи гимназия 6 “а” кылаас үөрэнээччитин Архангельская Лизаны үгэс буолбут илиинэн тигиигэ уһуйда. Оҕо үлэтин Дьокуускайга “Якутия мастеровая” быыстапкаҕа, Санкт-Петербурга “Снежные узоры Якутии” уонна “Сохраняем традиции” фольклор фестивалыгар, Казань куоракка АРТ-ГАЛЕРЕЯ быыстапкатыгар кытыннаран международнай үрдэлгэ лауреат таһымыгар тиийэ үүннэрдэ. Аны бу ыйга Москваҕа “Сокровище Севера” аан дойдутааҕы таһымнаах улахан быыстапкаҕа оҕо саҥа үлэтин (кырса кутуругуттан икки араас моойторугу тикпитин) кытыннарыахтаах. Бу дьиэ кэргэн иккиэн “Улуус Бочуоттаах бэтэрээннэрэ”, Бэтэрээн сэбиэтин “Кубок вальса” бэлиэ хаһаайыннара буолаллар. Иккис дьиэ кэргэн хаһаайына Николай Нестерович “АйЛаанаҕа” дьарыктаммыта алтыс сылыгар барда, Владимир Васильев аатынан норуодунай хор солбуллубат тенор ырыаһыта, оройуон Сэбиэтин төрдүс ыҥырыытын депутата. Светлана Кононовна “АйЛаанаҕа” дьарыктаммыта уонча сыл буолла, араас ситиһиитэ элбэх. Кинилэр СВО-ҕа сылдьар оҕолорбутугар көмөлөһөн “Харысхал” волонтерскай хамсааһын аҕыс төгүл ыытыллыбыт акциятыгар таҥас-сап, харчынан көмөнү куруук оҥороллор.
Биһиги, “АйЛааналар”, өрөспүүбүлүкэҕэ Кыайыы вальсын кыайыылаахтара уонна үгүспүт Улуус Бочуоттаах бэтэрээннэрэ буоларбыт быһыытынан бу волонтерскай хамсааһыҥҥа хара маҥнайгыттан кыттыһан араас көмөнү оҥоробут. Күрэхтэргэ кыайбыт бирииспитин кытта оҕолорго ыытан, танас-сап хомуйан, араас харысхаллары (этиҥ маһыттан тирэх мас харысхал, үс куту чөллүүр дэйбиир,ситиилэр, кытыантан, үөрэ отуттан маастар, чэйдэр, уурунуу сурук “Айыыларым арчылааҥ” алгыс суруктаах мөһөөччүктэри) оҥорон, маскировочнай сетка материалыгар харчынан кыттыһан маскисетканы баайабыт, бултаабыт куспутун-хааспытын кытта ыытабыт. Кырдьаҕас бэтэрээн үҥкүүһүттэрбит Анатолий Николаевич Софронеев, билигин 83 саас хаарын ууллара сылдьар ытык киһибит, сыл саҕаланыыта “Хаар үнкүүтүн” күөх харыйа тула үнкүүлээн, клоунада күрэҕэр кыттан “Бэтиэхэлээх клоун” аатын ылбыта. Светлана Филипповна Павлова 78 саас хаарын уулларда, 20 сылын бэлиэтиир “Расторгуевскай баалга”( бырайыак ааптара Иванова Г.В. салайан ыытааччы О.В.Павлова) эдэр ыччаттары кытта “Бүлүү вальсын” бииргэ үҥкүүлэһэн сөхтөрбүтэ. Бэйэбит ыытар бырайыакпыт “Дьол вальса” буолар. Бырайыак чэрчитинэн “Дьол вальса”, ” Кырдьыбат вальс”, “Ньургуһун вальса”, “Бүлүү вальса”, “Учуутал вальса”, “Кыайыы вальса” диэн араас көрүҥнээх уонна таһымнаах олус уустук кэлим күрэхтэри дьүөрэлэһиннэрэн ыытан кэлбиппит быйыл 18 сылын туолар. Сыл бүтүүтэ Кыһыҥҥы баалга дьиэ кэргэттэри өйөөн, оҕо сааһы кытыннаран (эбээ, эһээ сиэннэрин кытта үҥкүүлэтэн) эмиэ биир улахан тэрээһини бэтэрээн Сэбиэтин нөҥүө ыытардыы былаанныыбыт. Быйылгы дьылбыт ситиһиилэригэр Н.И.Ылахова аатынан Алгыс СК (директор Алена Павловна), улуус дьаһалтатын социальнай уонна эдэр ыччат блогун салайааччы Елена Николаевна Федорова, М.Н.Жирков аатынан култуурнай кииниттэн Ольга Васильевна Павлова күүстээх көмөлөрү оҥорбуттарыгар махтанабыт.
Сэттис улуустааҕы бэтэрээннэр спартакиадалара үрдүк таһымнаахтык тэриллэн ыытыллыбытыгар бу бальнай үҥкүүгэ олус көхтөөхтүк өрө көтөҕүллэн кыттыыны бэтэрээн сэбиэтин бэрэссэдээтэлэ Герасим Алексеевич Солтуев бэлиэтээн түмүктээтэ. Спартакиада сүрүн судьуйата А.В.Корякин бальнай үҥкүү спорт биир көрүҥэ буоларын тоһоҕолоото уонна салгыы спартакиадаҕа киллэрэн сайыннарары болҕомтоҕо ыларын эттэ. Дьэ ити курдук спартакиада кэрэ эйгэтигэр Светлана Ефимовна уон түөрт сыл сыраласпыт үлэтэ сыаналанан, “АйЛааналар” баҕа санаабыт туолан иһэриттэн долгуйа үөрдүбүт. Үҥкүү-олох кэрэтин кэрэһэлээн, бэйэҕэ тапталы күүһүрдэн, улуу умсулҕаннаах олох очурдарыгар оҕустарбакка, хахсаатыгар хаптарбакка айар айхалланан, үүнэр үтүмнэнэн, тутар тускулланан этэҥҥэ эрэ буолуохха диэн баҕа санаалаах тарҕастыбыт.
Тамара Фомина,
улуустааҕы бэтэрээн Сэбиэтин Президиумун чилиэнэ.