От ыйын ортотугар 9 киһилээх группа Сунтаар улууһугар П. Х. Староватов төрөөбүтэ 150 сааһыгар аналлаах кини чинчийбит, үлэлээбит сирдэринэн экскурсияҕа сырытта. Пётр Хрисанфович бастакы кыраайы үөрэтиини саҕалаабыт, алмаас баар диэн аан бастакынан биллэрбит сүдү киһибит буолар.
Экскурсия бастакы күнүгэр Ньурба куоратыгар баар К. Д. Уткин аатынан музейга Петр Хрисанфовичка аналлаах стендэ баарын сэргии көрдүбүт. Алта сыл үлэлээбит Элгээйитигэр, Б. Н. Андреев төрүттээбит музейыгар баай, сэдэх экспонаттарын көрөн сөхтүбүт. Сунтаарга, чуолаан, Тэҥкэ уонна Кэмпэндээйи ураты айылҕалаах сирдэрин көрдүбүт. Элбэҕи, саҥаны урут истибэтэхпитин салайааччыбыт Бүлүүтээҕи кыраайы үөрэтэр музей дириэктэрэ Афанасьева Татьяна Николаевна сиһилии билиһиннэрдэ. Тэҥкэҕэ араас эмтээх үүнээйилэр туһаларын үөрэттибит. Айылҕа кумах, таас булкаастаах хайаларыгар үөһээ ытынныбыт. «Абааһы балаҕана» диэн пещераҕа киирэн таҕыстыбыт. Үөһэттэн күрүлэччи түһэр ып- ыраас уулаах күрүлгэни кэрэхсээн көрдүбүт. Тыаһа- ууһа истэргэ олус дьикти, кэрэ дорҕоон буолан сүргэбитин көтөхтө. Бүлүү эбэ кытылыгар П. Х. Староватов аан бастакынан булан, үөрэтэн, дьоҥҥо- сэргэҕэ таһаарбыт сферолит диэн ураты сэдэх төгүрүк таастары элбэҕи буллубут, көрдүбүт.
П. Х Староватов элбэх туустаах күөллэри, үрэхтэри чинчийэн элбэх ыстатыйалары таһаарбыт. Мохсоҕоллоох диэн аатырар күөл эмтээх бадараанын бистэн, сөтүөлээн доруобуйабытын тупсардыбыт. Уу түгэҕэр сытар бадараана сып — сылаас, хап- хара өҥнөөх буолар эбит. Уонна туус собуотугар сылдьан сир анныттан тахсар туустаах ууну хайдах туһаҕа таһааралларын олус интэриэһиргээн көрдүбүт, иһиттибит. Экскурсия түмүгүнэн Татьяна Николаевна П. Х. Староватовка аналлаах викторина оҥордо. Элбэх ыйытыктарга сөптөөх хоруйдары биэрдилэр Васильева Мария Михайловна, Анисимова Надежда Алексеевна уонна өйдөбүнньүк сувенирдары тутан үөрдүлэр-көттүлэр.
Түмүккэ, киэҥ далааһыннаах, таһаарыылаах үлэни ыытар Бүлүүтээҕи кыраайы үөрэтэр музей үлэһиттэригэр, дириэктэр Татьяна Николаевнаҕа, бара- кэлэ көмөлөспүт, сирдээбит, сымнаҕас айаннаах суоппарбытыгар Иванов Василий Васильевичка умнуллубат үтүө, туһалаах үлэни ыытаргытыгар бу баран кэлбит группа аатыттан улахан махталбытын тиэрдэбит. Инники өттүгэр музей үлэтэ өссө сайда турарыгар салалта өттүттэн саҥа транспорт көрүллэрэ буоллар хайҕабыллаах үтүө дьыала буолуох этэ диэммит баҕа санаабытын этэбит. Уонна ылыммыт былааҥҥыт, үлэҕит барыта туола турдун!
Ирина Нифонова.