Сотору кэминэн Бүлүү улууһун быыбардааччылара РФ Бэрэсидьиэнин быыбарыгар кыттыахтара уонна куоластарын биэриэхтэрэ. Быыбарга элбэх киһи кыттар санаалааҕын «ИнформУИК» бырайыак көрдөрөр. Территориятааҕы быыбардыыр хамыыһыйа быыбары көрсө ыытар бэлэмнэнии үлэтин бэрэссэдээтэл Тимофей Иванов билиһиннэрэр:
— РФ Бэрэсидьиэнин быыбарын бастакы күнүгэр диэри 10 хонук хаалла. Быйыл быыбар 3 хонук устата ыытыллыа. Кулун тутар 15-17 күннэригэр РФ Бэрэсидьиэнин куоластыыр биһиги дойдубутугар саамай улахан уонна суолталаах быыбар буолаары турар.
ТИК быыбарга бэлэмнэнии тэрээһин үлэтэ «Арассыыйа Федерациятын Бэрэсидьиэнин быыбарын туһунан» 19 уонна «Арассыыйа Федерациятын гражданнарын быыбардыыр уонна референдумҥа кыттар бырааптарын сүрүн мэктиэлээһин туһунан» 67 федеральнай сокуоннарыгар олоҕуран ыытыллар.
Бүлүү улууһугар быыбар кэмигэр үлэлиир 34 учаастактааҕы быыбардыыр хамыыһыйалар дьиэлэрэ-уоттара туох баар ирдэбилгэ эппиэттиир балаһыанньаларын улуус дьаһалтата хааччыйда. Биһиэхэ дьаһалларын таһааран биэрдэ, ону таһынан туох эмит буолар түбэлтэтигэр атын сиргэ куоластааһыны ыытар кыаҕы оҥордо. УИК-тар аадырыстара чуолкайданан ыйылынна.
Бүлүүтээҕи электрическэй ситим тэрилтэтигэр бары УИК-тар аадырыстара бэрилиннэ, энергетиктэр быыбар кэмигэр уотунан бигэтик хааччыйыыга үлэлэһиэхтэрэ.
Уот барар түбэлтэтигэр хас биирдии УИК үлэтин салгыы ыытарга уот биэрэр дьоҕус ыстаансыйалар үлэлиэхтэрэ. Ити өттүгэр харгыс суох буолуохтаах.
УИК-тар паспортизацияны ааспыттарын бэлиэтиэм этэ. Муниципальнай тэриллиилэр быыбардааччылар испииһэктэрин чуолкайдаатылар, испииһэктэри кулун тутар 6-7 күннэригэр биэрдэхтэринэ, биһиги УИК-га тиксэриэхтээхпит.
Испииһэктэри чуолкайдааһыҥҥа «ГАС Выборы» Бүлүү улууһугар администратора, ТИК чилиэнэ Егор Рожин туһааннаах тэрилтэлэри, олохтоох дьаһалталары кытта ситимнээхтик үлэлэһэр. Уһун-киэҥ, суолталаах үлэ түмүктэнэн эрэрин этиэм этэ.
Бэйэбит өттүбүтүттэн үлэ харгыстамматын туһугар УИК-тарбыт резервэҕэ сылдьар чилиэннэрин ахсааннарын элбэттибит, үлэлии сылдьар састаап, холобура, ыарыйдаҕына солбук баар буолуо, үлэ тохтобокко бара туруохтаах.
Былырыын Ил Дархан, Ил Түмэн быыбардарын ыытарбытыгар «ИнформУИК» диэн бырайыак бэрэбиэркэни ааспыта. Саха сиригэр 6-7 улууска бырайыагы үлэлэтэн көрбүттэрэ, ол иһигэр Бүлүү улууһугар быыбардааччылары кэрийэр УИК-тар чилиэннэрэ ситиһиилээхтик үлэлээбиттэрэ.
Быйыл РФ Бэрэсидьиэнин быыбарыгар хас биирдии УИК-тан 3-түү киһилээх — бэрэссэдээтэл салайааччылаах быыбардааччыларга сылдьар бөлөхтөр тэриллибиттэрэ. Кэрийээччилэр быыбардааччылары сирэй көрсөн быыбар хаһан буоларын, ханнык аадырыска ыытылларын, хандьытааттары билиһиннэрэллэр, ханна быыбардыылларын: регистрациялаах олорор сирдэринэн эбэтэр атын сиргэ, дьиэлэригэр куоластыылларын чуолкайдыыллар. Ити үлэ эмиэ түмүктэнэн эрэр. Кэрийээччилэр быыбардааччылар 70 тахса бырыһыаннарын көрүстүлэр.
Территориятааҕы быыбардыыр хамыыһыйа быыбардааччылар дьиэлэригэр сылдьыахтаах кэрийээччилэргэ – УИК-тар бэрэссэдээтэллэригэр тэйиччиттэн РЦОИТ үөрэҕин ааспыттарын, тиэстэри туттарбыттарын кэннэ анаан-минээн үөрэтэр семинар тэрийбитэ. Киин быыбардыыр хамыыһыйа сон үрдүнэн кэтиллэр быыбар символикалаах үрүҥ бүрүөһүн таҥаһынан, суумкаларынан, информациялыыр матырыйаалларынан хааччыйбытын бары УИК-га тиэрдибиппит.
Саха Өрөспүүбүлүкэтин Киин быыбардыыр хамыыһыйата быыбары ыытарга Бүлүүтээҕи ТИК-ка бүлүтүөннэри, мааркалары, хаһаайыстыбаннай инвентары атыылаһарга үбүлээһини, былаахтары, көһөрүллэ сылдьар истиэндэлэри уо.д.а. ыытта. Бүлүтүөннэр ТИК сейфэтигэр ааҕыллан угулуннулар уонна Росгвардия манабылыгар бэрилиннилэр.
Уруккуттан курдук атын сиргэ куоластыыр быыбардааччылартан сайабылыанньалары ылар пууннар (ППЗ) үлэлии тураллар. Бүлүүгэ регистрациялаах, ол эрэн, атын сиргэ куоластыыр дьон ТИК-ка, МФЦ-га уонна Госуслуги порталга кулун тутар 11 күнүгэр диэри сайабылыанньаларын биэриэхтээхтэр. Кулун тутар 6 күнүттэн үлэлиир УИК-тар эмиэ итинник сайабылыанньалары кулун тутар 11 күнүгэр диэри ылыахтара.
Территориятааҕы быыбардыыр хамыыһыйа быыбарга бэлэмнэнии үлэтин тохсунньу 25 күнүттэн саҕалаабыта. Кулун тутар 6 күнүгэр үгэс быһыытынан УИК-тар салалталарыгар быыбар иннинээҕи үөрэтэр, билиһиннэрэр семинар тэрийиэхпит, бүлүтүөннэри, канцелярия табаардарын, быыбарга аналлаах истиэндэлэри, плакаттары түҥэтиэхпит.
Семинарга кэпсэтии быыбары үрдүк таһымнаахтык ыытыыга туһуланыа, ИДьО-ну кытта бииргэ үлэлээһин, ППЗ, быыбар түмүгүн докумуоннарын ТИК-ка туттарыы, үс күннээх куоластааһыны ыытыы, УИК-тар үп отчуотун туттарыыларын туһунан барыа.
Буоларын курдук, ТИК быыбар буолар күннэригэр күн аайы быыбарга төһө киһи куоластаабытын, быыбар түмүгүн кэмигэр таһааран иһиэ.
Түмүктээн эттэххэ, кулун тутар 15-17 күннэригэр тэриллэр быыбардарга бэлэмнэнии үлэ сөптөөхтүк уонна тэрээһиннээхтик бара турарын бэлиэтиэм этэ.
Улуус олохтоохторун кулун тутар 15, 16 уонна 17 күннэригэр дойду сүрүн быыбарыгар көхтөөх кыттыыны ыларгытыгар, ытык иэскитин толорон төрөөбүт дойдугут инникитин туһугар куоластыыргытыгар ыҥырабыт!
Николай Куприянов,
автор фотота.