Ыллыыр-туойар кырылас кумахтаах бүтэй Бүлүү эбэбит уҥуоргулуур өттүгэр олохтонон үөскээбит кэрэ-мааны айылҕалаах, үрүлүйэр сүүрүктээх Түҥ эбэбит маанылаах кытылыгар турар, тырымнас уоттардаах Тылгыныбыт нэһилиэгэр аптаах алыптаах ахсынньы ый биир кэрэ киэһэтигэр Күүлэт түбэтин нэһилиэктэрин икки ардыларыгар быйыл Арассыыйаҕа биллэриллибит Дьиэ кэргэн, Сахабыт сиригэр Оҕо саас, Бүлүүбүт улууһугар бөдөҥ уопсастыбаннай диэйэтэл Степан Аржаков төрөөбүтэ 125 сылыгар аналлаах, Тылгыныбыт нэһилиэгэр Аҕа сылын чэрчитинэн «Икки сулус» диэн ырыа күрэҕэ үрдүк таһымнаахтык ыытылынна.
Ырыа диэн тугуй? Ырыа-сылаас тыынынан кэрэни саҕар, чөл олоҕу олуктуур, ырыа кэрэ күүһүнэн ыччаты иитэр, өйү-санааны сааһылыыр, кэрэни кэрэхсиир, төрөөбүт дойдуга тапталы иҥэрэр, дьону түмэр айылгылаах. Хас биирдии саха киһитэ уоһун иһигэр сэмээр киҥинэйэн ыллыы сылдьар диэтэхпинэ бука, сыыспатым буолуо.
Биһиги нэһилиэкпитигэр ымыылаах ырыалыын доҕордоһор, кэрэттэн кэрэ, сулус курдук чаҕылыйа оонньуур көмүс куоластаах ырыаһыттарбыт элбэхтэр. «Түһүлгэ» сынньалаҥ киинин иһинэн ырыа ансаамбыллара ситиһиилээхтик үлэлииллэр, араас күрэхтэргэ кытталлар, нэһилиэк олохтоохторун култуурунай сынньалаҥнарын үрдүк таһымнаахтык ыыталлар, бар дьон махталын ылаллар.
Күүлэт түбэтин нэһилиэктэрин икки ардыларыгар ыытыллыбыт «Икки сулус» ырыа күрэҕэр ыаллыы сытар дьоһун-мааны дьоннордоох Бастакы Күүлэт уонна Күүлэкээн эбэ маанылаах кырдалыгар турар Иккис Күүлэт нэһилиэктэриттэн ырыаны ымыы оҥостубут, ырыа-тойук доҕордоох кыттааччылар кэлэннэр кэрэ киэһэни киэргэтэн, көрөөччүлэргэ ырыа дьоро киэһэтин бэлэхтээтилэр.
Балаһыанньа быһыытынан нэһилиэк аайыттан түөртүү паара кыттар. «Түһүлгэ» сынньалаҥ киинин үрдүк сыанатыгар бу киэһэ элбэх да ырыа ылланна, ырыа дьоллоох туоната киэҥ сааланы биир гына дуорайда. Кыттааччылар ирдэбил быһыытынан биир ырыалара төрөөбүт дойду, патриотическай тыыннаах уонна аҕа туһунан буолуохтаах, иккис ырыалара көҥүл тиэмэ. Төрөөбүт дойдуга таптал, Саха сирин кэрэтин туһунан уонна уос номоҕо буолбут «Аҕам алааһа» диэн ырыалар сыанаҕа ылланнылар.
Хайдахтаах курдук кэрэтик иһиллэрий төрөөбүт дойдуга таптал, аҕаҕа сүгүрүйүү ырыалара. Көҥүл тиэмэҕэ сөбүлүүр ырыаларын ыллаан-туойан бар дьонноругар бэлэхтээтилэр. Кыттааччылар бары олус талааннаахтар, ырыаһыттар. Таҥастара-саптара, сыанаҕа туттуу-хаптыы, куоласка арахсыы, көрөөччүлэри бэйэлэригэр тардыы -бу барыта дьүүллүүр сүбэ сытыы хараҕын иннигэр сыаналанна. Көрөөччүлэр сылаас ытыстарын тыаһын бэлэхтээн куонкурус кыттааччыларын кыайыыга кынаттаатылар.
Дьоро киэһэ кыайыылаахтара кимнээх буоллулар?
Көхтөөх кыттыыларын иһин сертификатынан наҕараадаланнылар: Спиридонова И.С., Федотова В .В. (2 Күүлэт) кинилэргэ Александра Тарасовна, Кузьма Николаевич Николаевтар уонна Татьяна Петровна, Александр Николаевич Поскачиннар туруорбут бириистэрэ туттарылынна; Григорьева А .И., Иванова М.М. (1 Күүлэт), бирииһи Галина Михайловна, Альберт Егорович Степановтар, Любовь Гаврильевна, Август Кононович Потаповтар дьиэ кэргэттэрэ туруордулар; Афанасьева С.И., Васильева З.Ф. (1 Күүлэт), бирииһи Александра Николаевна, Станислав Иннокентьевич Прокопьевтар, Ия Николаевна, Петр Николаевич Ивановтар туруордулар.
Гаврильев Г.П., Петрова О.Я. (1 Күүлэт), кинилэргэ Виталина Витальевна, Трофим Викторович Григорьевтар, Людмила Степановна Васильева дьиэ кэргэттэрэ туруорбут бириистэрэ туттарылынна; Самсонова Л.В., Петрова С .Е ( Тылгыны), кинилэр Наталья Антоновна, Иван Николаевич Дорановтар, Наталья Макаровна, Сергей Васильевич Тутукаровтар дьиэ кэргэттэрэ туруорбут бириистэринэн наҕараадаланнылар.
Билигин ситиһии кынаттанан,кыайыы көтөллөнөн бириистээх миэстэлэргэ тиксибит дуэттары билиэхпит.
Дипломант 3 истиэпэннээх анал ааты ыллылар: 
Дмитриева А.З., Тимофеева М.А. (Тылгыны), кинилэргэ Раиса Николаевна, Николай Николаевич Ивановтар дьиэ кэргэттэрэ туруорбут бириистэрэ туттарылынна.
Иккис истиэпэннээх дипломант буоллулар: 
Иванова Х.Д., Федотова С .В. (2 Күүлэт), бирииһи Ульяна Гаврильевна, Виктор Николаевич Филипповтар, Светлана Афанасьевна, Владимир Иванович Максимовтар дьиэ кэргэттэрэ туруорда.
Бастакы истиэпэннээх дипломант буоллулар 
Васильева Р.Л., Степанова А.Л. (1 Күүлэт), Тылгынытааҕы «Түһүлгэ» сынньалаҥ киин бирииһэ туттарылынна.
«Икки сулус» ырыа күрэҕин лауреаттарынан буоллулар.
Үһүс истиэпэннээх лауреаттар:
Федорова Ж.Е., Федоров А.Р. (2 Күүлэт), кинилэргэ «Түһүлгэ» сынньалаҥ киин сыаналаах бирииһэ туттарылынна .
Иккис истиэпэннээх лауреат аатын ыллылар: 
Тимофеев А.И., Федоров А. Р. (2 Күүлэт) , «Түһүлгэ* сынньалаҥ киин сыаналаах бирииһинэн наҕараадаланнылар.
Бастакы истиэпэннээх лауреат үрдүк аатын Тылгыны нэһилиэгиттэн Соркомова Р.Е.,Иванов В.В.ыллылар, «Түһүлгэ»сынньалаҥ киин сыаналаах бирииһин туттардыбыт.
Дьэ уонна саамай долгутуулаах, күүтүүлээх түгэммит тиийэн кэллэ.
Ырыа дьоро киэһэтин кылаан кыайыылаахтарынан буоллулар:
Иванов В.А., Кылабысов А.И. (Тылгыны) , кинилэргэ «Түһүлгэ» сынньалаҥ киинэ туруорбут сыаналаах бириистэрэ — тэлэбиисэр туттарылынна.
«Көрөөччү биһирэбилэ» бирииһи саалаҕа олорор көрөөччүлэр быһаардылар, манна элбэх куолаһы ылбыт кыттааччылар кыайыы өрөгөйүн биллилэр.
Ол курдук Бастакы Күүлэт нэһилиэгиттэн Гаврильев Г.П. уонна Петрова О.Я буоллулар, кинилэргэ 1 Күүлэт уонна 2 Күүлэт нэһилиэктэрэ туруорбут бириистэрэ туттарылынна.
«Икки сулус» ырыа күрэҕэр дьүүллүүр сүбэҕэ үлэлээтилэр:
Иванова Р.Н (Тылгыны, бэрэссэдээтэл, бырайыак ааптара),Алексеева Е .П.(Тылгыны), Егорова А .А. (1 Күүлэт), Федорова Л.Е. (2 Күүлэт). Дьүүллүүр сүбэҕэ махтанабыт.
Ырыа ыллам киэһэтин Тылгыныбыт нэһилиэгин холобурга сылдьар эдэр ыаллара Айталы Викторовна уонна Дмитрий Николаевич Филипповтар салайан ыыттылар.
Күрэхтэһии кэмигэр ыытааччылар, кыттааччыларга араас боппуруостары биэрэн санааларын иһиттибит. Холобур, аан бастаан сыанаҕа тахсаргар уһуйбут уһуйааччыҥ ким этэй? Оҕо сылдьан ыллаабыт бастакы ырыаҕын өйдүүгүн дуо? Маннык курдук ыйытыыларга кыттааччыларбыт үөрэ-көтө эппиэттээтилэр. «Тылгыны нэһилиэгэ» муниципальнай тэриллии дьаһалтатын баһылыга Иванов Е .А. («Икки сулус» күрэх тэрийээччитэ) бары кыттааччылары эҕэрдэлээтэ, ситиһиилэри баҕарда уонна дьаһалта аатыттан Тылгынытааҕы «Түһүлгэ» СК ыыппыт тэрээһинин өйөөн көхтөөхтүк тэринэн кэлбит, кыттарга бастакынан сайаапка биэрбит,ыаллыы сытар 1 Күүлэттээҕи «Тэтим» сынньалаҥ киинигэр (дириэктэр Гаврильев Г.П.) 200 лиитирэ сэлээркэ сэртипикээтин үрдүк сыанаҕа, үөрүүлээх быһыыга-майгыга, дохсун ытыс тыаһын ортотугар туттарда. Уһун нэһилиэгин олохтоохторугар, култуура үлэһиттэригэр, кыттааччыларыгар итии-истиҥ эҕэрдэ буолуохтун.
Кыттааччыларга уруулартан -аймахтартан, доҕоттортон-атастартан успуонсарыскай бэлэхтэри туттардылар. Арассыыйаҕа Дьиэ -кэргэн сылынан, нэһилиэкпит бигэ туруктаах,өр сылларга эн-мин дэһэн сүрэхтэрин холбоон олорор дьиэ-кэргэттэр бириис туруорбуттара олус хайҕаллаах, кинилэргэ тэрийээччилэр ааттарыттан махталбытын тиэрдэбит.
Тырым уоттаах Тылгыныбыт нэһилиэгэр ахсынньы ый алыптаах кэрэ киэһэтигэр ыллам ырыа бырааһынньыга тэриллэн, дьон-сэргэ дуоһуйа сынньанан, сүргэтэ көтөҕөлүннэ. Дууһаны долгутар намыын уонна тэтимнээх ырыалары истэн дуоһуйа сынньанан тарҕастыбыт.
Саха норуодунай бэйээтэ Семен Данилов тылларынан ыстатыйабын түмүктүүбүн .
Ырыа тоҕо үөскүүрүй?
Дьон сүрэҕэр тапталы,
Дуолан дохсун санааны,
Дьолу,күнү,чаҕылы
Кымыс курдук кутаары,
Ырыа үөскүүр ылланаары.
Виталина Григорьева, Тылгыны.