Тылгыныга Тимофей Сметаниҥҥа анаммыт тэрээһин ыытылынна

Сэтинньи 25 күнүгэр буойун- суруйааччы Т. Е. Сметанин төрөөбүтэ 105 сылын туолбута. Ити күн алын кылаастар нэдиэлэлэрин чэрчитинэн, Бүлүү улууһун Тылгыны оскуолатыгар Т.Е. Сметанин үбүлүөйүгэр аналлаах тэрээһин олус көхтөөхтүк уонна умсугутуулаахтык буолан ааста.

Тэрээһини Тимофей Егорович хаан уруу балта, Российскай Федерация үөрэҕириитин бочуоттаах үлэһитэ, СӨ үөрэҕириигэ салаатын бочуоттаах бэтэрээнэ, алын кылаас учуутала Мосова (Сметанина) Светлана Филипповна ыытта.   Кини Т.Е. Сметанин кыыһа , Татьяна Сметанинаны кытта сибээстээҕин, кини биир сиэнэ, эһэтин аатынан Тимофей Сметанин буоларын кэпсээтэ. Т.Е. Сметанин бииргэ төрөөбүт балта, Екатерина Тимофеевна, ытык кырдьаҕас билигин да тыыннаах буолан, убайын аатын ааттата турарын кэпсээтэ.

Суруйааччы төрөөбүтэ 100 сылын Дьокуускай куоракка 17 улуус представителлэрин мунньан далааһыннаахтык бэлиэтээбиттэр. Онно кыыһа уонна балта , аҕатын, убайын туһунан кэпсээбиттэр. 17 улуустан улахан дьон уонна оҕолор  кэлэн, научнай- практическай конференцияҕа кыттыбыттар. Светлана Филипповна онно дакылаакка кыттыбыт. Кини Саха сирин бастакы мелодистарыттан биирдэстэр Серафим Филиппович Павлов туһунан кэпсээбит. Серафим Светлана Филипповна 5-8 кылаастарга үөрэнэ сырыттаҕына, Кэбээйи оскуолатыгар ырыа учууталынан үлэлээбит. Ол үлэлии сылдьан, Т.Сметанин “ Ускуут “,  “Бу  Лена”,  “Бэлэм буол”, “Арай биирдэ” хоһоонноругар ырыа айбыт. Ону Светлана аҕата Сметанин Филипп Дмитриевич, оччолорго саҥа үөдүйэр, магнитофоҥҥа устубут. Аҕата ол 60-ча сыллааҕыта  устубут лентатын Светлана Филипповна бэйэтэ илдьэ сылдьарын санаан, уолугар оцифровкалатан, дискэҕэ устан илдьэн туттарбыт.

Т.Е. Сметанин кооперативнай техникумҥа үөрэнэ киирэн баран, Яков Стручков диэн Дьааҥы уолун кытта билсибит. Кинилиин  “Мэхээлэчээн булчут кэпсээннэрэ”  диэн кинигэни суруйбуттар эбит. Ол кэпсээни Тимофей сэриигэ барбытын кэннэ Яков Софрон Даниловтыын   кинигэ оҥорон  бэчээттэппиттэр. Кинигэни Софрон Данилов Тимофейга сэриилэһэ сырыттаҕына баһыылканан ыыппыт. Баһыылка кэлбитигэр табаарыстара туох эрэ ас дуу, таҥас дуу буолуо дии санаабыттар. Онтукалара “Мэхээлэчээн булчут кэпсээннэрэ” буолан хаалбыт. Ону табаарыстара: “ Ну, Тима, ты оказывается писатель, когда кончится война напиши о нас книгу”- диэбиттэр. Ол эппиттэрин толорон, Тимофей сэрииттэн кэлэн баран,  “Егор Чээрин”  айымньыны суруйбут. Ити кэпсээҥҥэ старшина Шагуров аата эрэ уларыйбыт, онтон атыттар бары дьиҥнээх баар ааттар эбит.

“Три Николая” диэн ааттыыр байыастара, Николаев Николай Николаевич уола  эмиэ конференцияҕа кыттыбыт. Онно кини аҕатын сэриигэ илдьэ сылдьыбыт ньуоскатын аҕалбыта олус дьикти бэлэх буолбут.

Ону таһынан Т. Сметанин истиҥ доҕоро Софрон Данилов буоларын биллибит. Кини сэриигэ сылдьан Софроннуун суруйсар, хоһооннорун ыытар эбит. Ону Софрон Данилов  «Кыым» хаһыакка бэчээттэтэр эбит. Ол суруктарын Софрон Данилов ууруна сылдьыбытын, оҕолоро докумуоннарыттан булан, 70-ча сыл буолан баран, аҕалан литература түмэлигэр туттарбыттар.

Маны таһынан С.Ф.Мосова аҕата Филипп Дмитриевич дойдутугар театр тэрийбитин, онно убайын Тимофей Егорович Сметанин аатын бэрдэрбитин кэпсээтэ.

Тимофей Сметанин быраата,  кыра Петя, улаатан худуоһунньук буолбут. Кини Светаны уруһуй уруогар үөрэппит. Т.Сметанин 100 сылын Кэбээйигэ бэлиэтииллэригэр, киниэхэ анаан бюст оҥорбуттарын аҕалан көрдөрдө. Онно бэчээттэммит кинигэни, үчүгэй үөрэҕин иһин бэлэхтээбиттэрин Светлана Филипповнаҕа илдьэ сылдьарын көрдөрдө.

Алын кылаас оҕолоро Тимофей Сметанин айымньыларынан инсценировкалаан, тэрээһини бэркэ ситэрэн биэрдилэр. Ол курдук маҥнайгы кылаас үөрэнээччилэрэ “Куоска олоҥхотунан” ойуулук оҥорон, бэйэлэрэ саҥардан көрдөрдүлэр. Иккис кылаастар учууталлара Светлана Филипповнаны кытта “Арай биирдэ” диэн ырыаны акапелла быһыытынан олус үчүгэйдик толордулар.Үһүс кылаастар “Куоскалар уонна саһыл” айымньыларын, төрдүстэр “Мэхээлэчээн булчут” көрдөөх кэпсээннэриттэн оонньоон, көрөөччүлэри олус сэргэхситтилэр.

Элбэх кинигэни, хаартысканы көрөн, Т. Е. Сметанин чаҕылхай олоҕун, айар үлэтин туһунан оҕолор элбэҕи биллилэр-көрдүлэр, амарах сүрэхтээх, кэрэҕэ дьулуһар үтүө киһи буоларын биллилэр. Түгэнинэн туһанан, Т.Сметанин хаан уруу балтытыгар Светлана Филипповна Мосоваҕа кэрэхсэбиллээх кэпсээнин иһин ис сүрэхпититтэн махтанныбыт.

Сааhылаабыт санаабын Петр Аввакумов суруйбут этиилэринэн түмүктүѳхпүн баҕарабын: «Тимофей Сметанин айбыта хаhан да ѳлбѳѳдүйүѳ, мѳлтүѳ суоҕа. Сѳҕүрүйбэт ыралаах буойун, тѳрѳѳбүт дойдутун күүскэ таптыыр киhи дууhата үйэлэргэ умайа, сырдыы туруо».

Светлана Дмитриева, Тылгыны оскуолатын алын кылааһын учуутала.

Читайте дальше